Niet gedragen als een goed ambtenaar
Een medewerker van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) jokt over zijn vakantiebestemming om niet in quarantaine te hoeven na een vakantie in een land waarvoor code oranje geldt. De leugen komt uit en de werknemer wordt ontslagen. Is deze straf te zwaar na dertig jaar trouwe dienst?
Liegen tegen de baas is nooit een blijk van goed werknemersschap, maar bij ambtenaren wordt er extra zwaar aan getild wanneer zij een loopje nemen met de waarheid. De werknemer in deze zaak kwam in 1990 in dienst van de Rijksoverheid. Op 1 mei 1997 is hij aangesteld bij de DJI, waar hij werkt in de functie van senior complexbeveiliger in een penitentiaire inrichting. Hij is, kortom, geen groentje die de regels niet kent.
Gedragsregels
En regels zijn er genoeg. Maar liefst drie reglementen verplichten een werknemer van DJI om zich integer te gedragen. Artikel 6 van de Ambtenarenwet bijvoorbeeld stelt dat de ambtenaar is gehouden de bij of krachtens de wet op hem rustende en uit zijn functie voortvloeiende verplichtingen te vervullen en zich ook overigens te gedragen zoals een goed ambtenaar betaamt.
De Gedragscode Integriteit Rijk schrijft voor dat ook in de omgang met anderen ben je betrouwbaar en zorgvuldig, Van jou wordt naar de ander correct, fatsoenlijk, en respectvol gedrag verwacht.”
Onderkant formulier
En pagina 13 van de Gedragscode DJI maakt volstrekt duidelijk dat liegen taboe is: “Het opzettelijk verstrekken van onjuiste of gemanipuleerde informatie wordt niet getolereerd, evenals het opzettelijk verzwijgen van informatie waarvan je redelijkerwijs kunt aannemen dat die voor een collega van dienst belangrijk zijn.”
Maatregelen tegen corona
In 2020 raakt de wereld in de greep van het coronavirus. DJI neemt maatregelen om de verspreiding onder medewerkers en gedetineerden tegen te gaan. Dat betekent onder andere dat er regels zijn voor vakantiegangers. Wie op vakantie gaat en door reisbeperkingen niet terug kan komen naar Nederland, krijgt tot 15 juni 2020 zijn loon doorbetaald, tenzij er op het moment van vertrek al een code rood of oranje geldt voor de betreffende bestemming.
Na 15 juni gelden er strengere regels. Wie niet terug kan komen van vakantie of in quarantaine moet, krijgt zijn salaris niet doorbetaald. Deze werknemers dienen vakantiedagen of onbetaald verlof op te nemen.
Coronatest
De werknemer heeft vakantie van 22 juli tot en met 15 augustus. In die periode gaat hij op vakantie naar Turkije, een land waarvoor dan code oranje geldt. Vanaf zijn vakantieadres appt hij met zijn leidinggevende. Hij geeft aan dat hij in München is en eerder vakantie vierde op de Griekse eilanden Kreta en Rhodos. Voor die gebieden geldt de code geel.
Voordat hij op het vliegtuig stapt, ondergaat de werknemer in Turkije een coronatest. De uitslag is negatief.
Wanneer hij op 16 augustus weer aan het werk gaat, vraagt zijn leidinggevende hem of hij in een land met code oranje is geweest. De werknemer ontkent en blijft ontkennen, ook wanneer in de daaropvolgende dagen meerdere collega’s zeggen dat hij wel degelijk in Turkije op vakantie was.
DJI vraagt de werknemer om zijn verklaring te onderbouwen met vakantiegegevens. Enkele dagen later verstrekt hij een ondertekend document met de gegevens van een retourvlucht tussen Düsseldorf en Rhodos.
Omdat zijn werkgever nog altijd onraad ruikt, wordt het Bureau Integriteit (BI) ingeschakeld voor onderzoek. Gedurende dit onderzoek is de werknemer geschorst met behoud van loon.
De werknemer meldt zich ziek en zegt ook tegen de bedrijfsarts dat hij niet in Turkije was. De bedrijfsarts stelt dat de werknemer tijdelijk niet beschikbaar is voor werk door ‘reële beperkingen op het gebied van concentratie en aandacht verdelen’.
Angst voor quarantaine
Een dag later gooit de werknemer de handdoek in de ring. Hij erkent dat hij wel in Turkije is geweest. Dit herhaalt hij tijdens een gesprek met BI. De reden voor zijn leugens was dat hij vreesde door de verplichte quarantaine twee weken loon mis te zullen lopen. De reisgegevens heeft hij van internet gehaald en laten ondertekenen door het reisbureau.
De bedrijfsarts concludeert in oktober dat de klachten van de werknemer worden veroorzaakt door het arbeidsconflict. Hij adviseert DJI geen ziekteverlof toe te kennen, maar een ander soort verlof totdat het conflict is afgehandeld.
Ontslag
De werkgever stapt naar de rechter om de arbeidsovereenkomst te laten ontbinden wegens ernstig plichtsverzuim. Volgens DJI kan van haar als werkgever niet kan worden verwacht om de arbeidsovereenkomst in stand te houden met een werknemer die meerdere malen onwaarheden vertelt en dit probeert te onderbouwen met een vervalst document.
De werknemer vindt het ontslag disproportioneel. Hij wijst erop dat hij dertig jaar lang voor de Rijksoverheid heeft gewerkt en in die tijd een onberispelijke staat van dienst heeft opgebouwd. Eén enkel incident, waarbij hij handelde onder enorme stress, mag volgens hem niet het einde betekenen van zijn carrière. Hij voert verder aan dat hij sinds 3 september arbeidsongeschikt is. Hij sluit niet uit dat zijn gedrag is voortgekomen uit arbeidsongeschiktheid.
Oordeel van de kantonrechter
De kantonrechter stelt allereerst vast dat er geen sprake is van een opzegverbod, zoals bedoeld in artikel 7:670 BW. De werknemer is weliswaar arbeidsongeschikt, maar volgens de bedrijfsarts is dit het gevolg van een arbeidsconflict en niet van ziekte. De werknemer is het hier niet mee eens, maar heeft nagelaten om een deskundigenoordeel aan te vragen bij het UWV.
Het draait dus om de vraag of het handelen van van de werknemer zo verwijtbaar is dat het van de werkgever niet kan worden gevergd de arbeidsovereenkomst nog langer te laten voortduren.
De kantonrechter oordeelt dat dit inderdaad zo is. De werknemer heeft zich niet gedragen als een goed ambtenaar en handelde daarmee in strijd met de geldende gedragscodes. Tot vijf keer toe heeft hij gelogen over zijn verblijf tijdens zijn vakantie. Dit heeft hij gedaan ten aanzien van meerdere leidinggevenden en de bedrijfsarts. Hij heeft zijn leugen zelfs schriftelijk bevestigd en ondersteund met een vals document.
Verzachtende omstandigheden
De werknemer heeft meerdere omstandigheden genoemd die maken dat er geen sprake is van ernstig verwijtbaar handelen of die moeten leiden tot een minder ingrijpende sanctie dan ontslag. De rechter kent veel gewicht toe aan het langdurige en onberispelijke dienstverband van de werknemer. Ook erkent de rechter dat de ontbinding zware gevolgen heeft voor de werknemer.
Toch wegen deze omstandigheden niet op tegen het ernstige plichtsverzuim waaraan de werknemer zich schuldig heeft gemaakt. Zelfs als het waar is dat de werknemer gebukt ging onder stress en daardoor wellicht anders handelde dan dat hij onder normale omstandigheden zou hebben gedaan, dan nog maakt dit niet dat zijn handelswijze milder moet worden beoordeeld. Van een professionele medewerker met ruime ervaring mag worden verwacht dat hij ook in situaties van stress andere wegen bewandelt dan het hanteren van leugens en valse documenten.
De werkgever hoeft geen rekening te houden met de geldende opzegtermijn. Dat betekent dat de arbeidsovereenkomst onmiddellijk wordt ontbonden. Omdat er sprake is van ernstige verwijtbaarheid, krijgt de werknemer ook geen transitievergoeding.
Rechtbank Overijssel | ECLI:NL:RBOVE:2020:4497